Kortyzol to hormon steroidowy wytwarzany przez korę nadnerczy, potocznie nazywany „hormonem stresu”. Choć pełni wiele ważnych funkcji w organizmie – m.in. reguluje gospodarkę cukrową, ciśnienie krwi i reakcje zapalne – jego przewlekle podwyższony poziom może negatywnie wpływać na płodność zarówno kobiet, jak i mężczyzn.

Dlaczego badanie kortyzolu jest ważne w diagnostyce niepłodności?

Kortyzol odgrywa istotną rolę w osi podwzgórze–przysadka–nadnercza, która ściśle współpracuje z osią regulującą układ rozrodczy. Długotrwały stres psychiczny lub fizyczny może prowadzić do zaburzeń hormonalnych poprzez:

• zahamowanie wydzielania gonadotropin (FSH i LH), co prowadzi do braku owulacji i zaburzeń cyklu miesiączkowego,

• obniżenie poziomu progesteronu, kluczowego dla implantacji i utrzymania ciąży,

• pogorszenie jakości komórek jajowych i plemników,

• zwiększone ryzyko porażek implantacyjnych i poronień.

Wysoki poziom kortyzolu może również wpływać na funkcje tarczycy i poziom insuliny – oba te czynniki mają istotne znaczenie dla płodności.

Jak wygląda badanie?

Badanie poziomu kortyzolu można wykonać z:

• krwi żylnej – zwykle rano, między 7:00 a 9:00, gdy stężenie hormonu jest najwyższe (pomiar dobowy),

• moczu dobowego – pozwala ocenić całkowite wydalanie kortyzolu w ciągu 24 godzin,

• śliny – testy wielokrotne, pozwalające ocenić rytm dobowy kortyzolu, szczególnie w diagnostyce zaburzeń osi HPA (np. przewlekłego stresu, wypalenia nadnerczowego).

Normy:

• Kortyzol we krwi (poranny): około 5–25 μg/dl (wartości referencyjne mogą się różnić w zależności od laboratorium).

• Kortyzol w moczu: 30–180 μg/24h (norma może się różnić).

• Kluczowa jest różnica między poziomem porannym a wieczornym – brak tej różnicy może sugerować zaburzenia rytmu dobowego kortyzolu, np. w zespole przewlekłego stresu lub wyczerpania nadnerczy.

Co oznacza wynik?

• Podwyższony poziom kortyzolu może wskazywać na: przewlekły stres, zespół Cushinga, nadczynność nadnerczy, depresję, bezsenność, insulinoodporność.

• Obniżony poziom może być oznaką przewlekłego wyczerpania organizmu, niewydolności nadnerczy (np. choroba Addisona) lub wypalenia nadnerczy.

Znaczenie dla płodności:

Zarówno zbyt wysoki, jak i zbyt niski poziom kortyzolu może zakłócać prawidłowe funkcjonowanie układu hormonalnego odpowiedzialnego za płodność. W przypadku niepłodności idiopatycznej (niewyjaśnionej), poronień nawracających lub problemów z implantacją zarodka, badanie kortyzolu może ujawnić istotny czynnik stresowy, który dotąd pozostawał niezdiagnozowany.

Podsumowanie:

Kortyzol to czuły wskaźnik stanu psychofizycznego pacjentki. Jego badanie powinno być rozważone w diagnostyce niepłodności, szczególnie u kobiet żyjących w przewlekłym stresie, z zaburzeniami snu, nieregularnymi cyklami lub objawami hormonalnymi bez jednoznacznej przyczyny. Optymalizacja poziomu kortyzolu – poprzez leczenie, dietę, regenerację i wsparcie psychologiczne – może istotnie poprawić szanse na zajście w ciążę.